Co to jest?
Autoagresja (definicja) – zadawanie sobie bólu, robienie sobie krzywdy, agresja skierowana na siebie.
Dotyczy dzieci w każdym wieku, najczęściej jednak w okresie dojrzewania.
Rodzaje:
Samookaleczanie - jest jednym z przejawów agresji.
Samookaleczanie, które najczęściej spotyka się u dzieci i młodzieży (trzykrotnie częściej u dziewcząt niż u chłopców), to celowe zadawanie ran swojemu ciału.
Najczęstszą formą samookaleczania jest cięcie się żyletkami, głównie na obszarze przedramienia i ramienia, rzadziej nóg. Inne ostre narzędzia, które służą tzw. cięciu się, to szkło i nóż.
Autoagresja polegająca na okaleczaniu się może przyjmować różne formy – od jednorazowych „nieśmiałych zabaw” z żyletką, po regularne, głębokie nacinanie ciała pozostawiające na trwałe blizny.
Do innych sposobów zadawania sobie bólu należą:
- gryzienie się;
- drapanie wkładką, szpilką;
- rozdrapywanie ran,
- gryzienie warg,
- intensywne pocieranie skóry, doprowadzające do zdarcia naskórka;
- przymus wyrywania sobie włosów (z brwi, rzęs, z głowy, a następnie niejednokrotnie zjadanie ich),
- obgryzanie paznokci i opuszków palców,
- połknięcia ostrych przedmiotów;
- poparzenia wodą;
- przypalanie zapalniczką;
- zadawanie sobie ciosów;
- uderzanie głową w ścianę lub uderzanie w głowę twardymi przedmiotami;
- obijanie się o ściany.
Do zachowań autodestrukcyjnych zaliczyć można także:
- zaburzenia łaknienia (bulimia, anoreksja, otyłość),
- nałogi,
- celowe zaniedbywanie własnych potrzeb,
- drastyczne, wyczerpujące i wyniszczające diety,
- wyczerpujące ćwiczenia fizyczne.
Współczesna kultura – przesycona jest formami ingerencji w ciało: operacje plastyczne, piercing, tatuowanie ciała .
rudno określić, kiedy jest to jeszcze podążanie za modą lub chęć upiększenia ciała,
a kiedy przeradza się to w autoagresję.
Amerykańscy lekarze stwierdzają, że od 15 do 22 procent osób w okresie dorastania rozmyślnie zraniło się lub zadało sobie ból co najmniej raz w życiu.
KIEDY i U KOGO SIĘ POJAWIAJĄ?
Najczęściej :
- problemy w rodzinie – przemoc fizyczna, psychiczna, brak dostatecznej opieki
i wsparcia, rozwód, alkoholizm, kłótnie z rodzicami, poczucie odrzucenia, nadopiekuńczość, nadmierne wymagania, - sytuacja szkolna (problemy z nauką, niezdrowa rywalizacja, przemoc ze strony rówieśników, odrzucenie przez grupę rówieśniczą),
- traumatyczne doświadczenie – molestowanie seksualne, śmierć bliskiej osoby, itp.,
- samotność ,
- zmagania się z własną seksualnością, płciowością (dojrzewanie, orientacja seksualna - 5 % społeczeństwa ma orientację homoseksualna, 5 na 100 osób),
- zawód miłosny,
- ciekawość,
- chęć zaistnienia w grupie,
- moda,
- wołaniem o pomoc,
- wymuszanie (dzieci niemal od urodzenia wiedzą co i od kogo mogą wymusić),
- depresja (problem bagatelizowany, rodzice nie chcą iść do psychiatry).
W ubiegłym roku 177 dzieci popełniło samobójstwo – jedno z nich miało mniej niż 9 lat, 15 ofiar to dzieci w wieku od 10 do 14 lat, a aż 161 – to nastolatki w wieku od 15 do 19 lat. Dwa lata temu prawie 600 dzieci i młodzieży próbowało odebrać sobie życie.
Prawie 8 tysięcy dzieci w Polsce leczy się na depresję wynika z danych Narodowego Funduszu Zdrowia (za rok 2014). Chorują nawet 6-latki.
Pytanie ile się nie leczy?
Około jedna trzecia nastolatków w Polsce ma objawy depresji. Z tego jeden na stu ma myśli samobójcze.
Depresja u dzieci i młodzieży może przyjmować nietypowy obraz – u dzieci dominują wtedy skargi somatyczne, u nastolatków – zaburzenia zachowania.
Depresja, autoagresja nie omija też dobrych domów.
Cytaty z Internetu:
,,Zaczęłam się tnąć nie z powodu złamanego serca, tylko samotności... jestem otoczona ludźmi, lecz w środku jestem sama”.
,,Mam 15 lat i pocięłam się dwa razy bo ... chyba zakochałam się w przyjaciółce. Nie radzę sobie i to mi pozwala zapomnieć”
,,no cóż... mam 15 lat. Zaczęłam się ciąć 3 lata temu. Moja historia jest długa... jak poszłam do gimnazjum żadna z moich „koleżanek” się do mnie nawet słowem nie odezwała. Naśmiewały się ze mnie i wytykały palcami. Mówiły że jestem gruba i brzydka. Kiedy się spytałam dlaczego powiedziały...„domyśl się”. Cięłam się bo myślałam, że to może moja wina. W drugiej klasie zmieniłam szkołę. Lecz presja pozostała. Wmawiałam sobie, że muszę być zdolna, ładna. Wszystko zaczęło się razem z głodzeniem. Cięłam się, głodziłam, cięłam, głodziłam...”
,,nie wytrzymuję w tym [niecenzuralne słowo] domu... ojciec alkoholik, wraca do domu i robi awantury, a matka nie może go [niecenzuralne słowo] z domu („niby gdzie mam go wyrzucić?!”). Po każdej takiej akcji mówi, że będziemy musiały sprzedać dom... na następny dzień i tak się godzą... Za każdym razem przeżywam to tak samo”.
MECHANIZMY
Niektórzy nie radząc sobie ze stresem, gniewem, frustracją i napięciem, zamiast manifestować je na zewnątrz (jak to bywa najczęściej), kierują je na siebie, kalecząc własne ciało. Samookaleczenie to najczęściej problem natury psychicznej, sposób na wyładowanie agresji, stresu lub ukojenia lęku. Występuje w takich sytuacjach, gdy ból fizyczny okazuje się łatwiejszy do zniesienia niż ten psychiczny.
Zamiana bólu psychicznego na ból fizyczny (coś co pozornie dziecko kontroluje)
BÓL PSYCHICZNY >>>>> BÓL FIZYCZNY
SPIRALA AUTOAGRESJI
Autoagresja przynosi chwilową ulgę, jednak nie rozwiązuje problemów i tylko pogarsza i tak już trudną sytuację.
Autoagresja obniża na jakiś czas napięcie emocjonalne, ale nie rozwiązuje głównego problemu. W konfrontacji z rzeczywistością dziecko jeszcze bardziej się denerwuje, a do tego dochodzi poczucie winy z powodu samookaleczeń. A im więcej emocji gromadzi się wewnątrz i im bardziej są one nie do opanowania, tym częściej dochodzi do zachowań autodestrukcyjnych, które obniżają natychmiast napięcie emocjonalne, odwracają uwagę od głównego problemu i dają poczucie kontroli bólu (dozowanie ilości i częstości cięć dokonywanych na skórze). Wchodząc w taki schemat obniżania napięcia emocjonalnego, młodzież nie szuka innych, racjonalnych rozwiązań sytuacji problemowych i popada w błędne koło zachowań destrukcyjnych.
Autoagresja może się przerodzić w uzależnienie
Osoba raniąca swoje ciało może się uzależnić od zadawanego sobie bólu. Dotyczy to zwłaszcza osób, które szukają w nim przyjemności. Poza tym z czasem dana osoba musi ranić się mocniej, by poczuć ulgę i samych ran musi być więcej.
Jak każdy nałóg prowadzi do pogłębienia problemów.
Do negatywnych konsekwencji „cięcia się” zaliczyć też można:
- rany,
- blizny,
- zakażenia,
- zakrzepowe zapalenie żył,
- myśli samobójcze,
- brak kontroli nad własnym życiem,
- nieumiejętność radzenia sobie z problemami w inny, konstruktywny sposób.
Okaleczanie wpływa na funkcjonowanie społeczne raniących się osób. Ludzie tacy najczęściej starają się ukryć przed bliskim przejawianą tendencję do samookaleczeń. Dlatego też unikają spotkań towarzyskich, przy wysokiej temperaturze powietrza noszą bluzki z długim rękawem, chcąc w ten sposób ukryć szpecące rany i blizny. Zachowanie takie może spotkać się z brakiem akceptacji ze strony otoczenia i prowadzić w rezultacie do odrzucenia i stygmatyzacji okaleczających się.
Autoagresja – jak pomóc?
- Diagnoza
- Terapia
Wsparcie specjalisty - by pomóc dziecku nauczyć się nazywać i wyrażać swoje uczucia, a także korzystać z innych, bezpiecznych i konstruktywnych strategii radzenia sobie
z napięciem i pomóc mu rozwiązać problemy, których doświadcza.
Celem terapii powinna być nauka konstruktywnego rozwiązywania problemów - komunikowania swoich potrzeb w społecznie akceptowany sposób (a nie przez samookaleczenia), a także - co równie ważne - bezpiecznego wyrażania negatywnych emocji. Terapia bazuje na docieraniu, rozpoznawaniu i werbalizowaniu własnych uczuć oraz lęków. Autoagresorzy z pomocą terapeuty uczą się śledzić cykliczność swojego postępowania, dokonują wnikliwej autoobserwacji i poznają nowe sposoby łagodzenia wewnętrznego napięcia.
Praca nad umiejętnościami komunikacji, nabywanie technik radzenia sobie ze stresem, pomoc w zmianie myślenia.
Ważne jest też wsparcie osób bliskich, zrozumienie przez nich problemu osoby okaleczającej się.
Najczęściej najlepszą i jedyną skuteczną formą pomocy jest praca z rodzicami, terapia rodziny.
POMOCNE REAKCJE
- Najbardziej pomagamy, jeżeli reagujemy z akceptacją, zrozumieniem, współczuciem
i szacunkiem. - Młodzi ludzie potrzebują, by ich wysłuchano i potraktowano poważnie.
Starać się patrzeć na człowieka, a nie tylko na jego rany, reagować na niego samego i na jego niepokój w taki sam sposób, w jaki reagowalibyśmy na każdą inna osobę.
TO JEST WAŻNE I POMOCNE PONIEWAŻ:
- Zachęca osobę do uwierzenia w to, że może ona liczyć na zrozumienie i pomoc; że być może jej zachowanie nie jest „złe”, ani bezsensowne, a jej sytuacja beznadziejna.
- Wysyła sygnał do osoby uszkadzającej się, że jest on kimś wartościowym, zasługującym na troskę i szacunek; że jest pełnym, wielowymiarowym człowiekiem, a nie tylko i wyłącznie „uszkadzającym się” czy „sznyciarzem”.
- Pomaga stawić czoło nienawiści do siebie i niskiej samoocenie, które należą do przyczyn samouszkodzeń.
CZEGO NIE NALEŻY ROBIĆ, CO SZKODZI W TAKICH SYTUACJACH?
- NIE STRASZYĆ /np. czy Ty rozumiesz, że możesz umrzeć?/.
- NIE OCENIAĆ / jak możesz robić coś tak głupiego!/.
- NIE WYZWALAĆ NOWYCH POWODÓW, OBSZARÓW NAPIĘCIA.
- Nie bagatelizować problemu: „Rzucił cię? „Tego kwiatu pół światu” „Nie martw się, nie ta, to będzie inna”.
Cytaty z Internetu:
,,Wiedzą o tym moi rodzice. Matka nic z tego nie robi, a ojciec? Wyśmiał mnie. Powiedział, że jestem małym dzieckiem, że mam nierówno pod sufitem. Że powinnam wydorośleć i się zachowywać jak dorosła a nie jak mała gówniara, bo przecież jakie ja mogę mieć problemy... Ze swoimi problemami, jakie by nie były muszę radzić sobie sama, gdyż nikt mi nie pomoże bo nikogo to nie obchodzi”.
,,W końcu dowiedzieli się o tym moi rodzice. Ojciec mnie wyśmiał, że jakie to ja mogę mieć problemy i tak dalej. Matka.. obejrzała rany. zabolało to ja ale nic od tamtej pory nie mówiła”.
Gdzie kierować się po pomoc?
- Szkoła – pedagog szkolny, psycholog szkolny, wychowawca, dyrektor, nauczyciele
- Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna, ul. Kościuszki 33, Bogatynia
- Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Bogatyni, min.:
- punkty konsultacyjne (przemoc domowa, narkomania), grupy terapeutyczne, grupa wsparcia,
- Poradnia zdrowia psychicznego, Poradnia zdrowia psychicznego dla dzieci – Sieniawka, ul. Rolnicza 25 - 75 649 47 06
- psycholog, psychiatra,
- grupy terapeutyczne.
- Telefon Zaufania dla dzieci i młodzieży – 116 111
- Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa
dzieci - 800 100 100 - Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka - 800 12 12 12
- Telefon Zaufania dla Osób Dorosłych w Kryzysie Emocjonalnym – 116 123
Literatura:
- Aneta Baranowska Zachowania autodestrukcyjne wśród młodzieży Pedagogika społeczna Rok XIV 2015, Nr 4 (58)
- Fabiszewska Grażyna Janicka Agata „Niech mi ktoś pomoże” - samookaleczenia i próby samobójcze młodzieży
http://edukacja.warszawa.pl/sites/edukacja/files/szkolenia-konferencje-seminaria/6694/attachments/niech_ktos_mi_pomoze-_proby_samobojcze_.pdf - Kacperska Magdalena Justyna Samookaleczanie się a autoagresja i depresja
http://www.psychiatria.pl/artykul/samookaleczanie-sie-a-autoagresja-i-depresja/18520 - Matuła Edyta Autoagresja – jak pomóc osobie, która się rani?
http://polki.pl/rodzina/nastolatki,autoagresja-jak-pomoc-osobie-ktora-sie rani,10378664,artykul.html - Mielcarek Dorota Zachowania autoagresywne u młodzieży
http://edukacja.warszawa.pl/sites/edukacja/files/szkolenia-konferencje-seminaria/6694/attachments/zachowania_autoagresywne_u_mlodziezy_dr_dorota_mielcarek.pdf - Nitecka Małgorzata Papaj Aleksandra Samookaleczenia: objawy, przyczyny, formy pomocy w szkole
http://www.czestochowa.powiat.pl/poradnia/samouszkodzenia.pdf - Sawaściuk Ewelina (2003) Autoagresja Niebieska Linia Nr 2
- Szymańska Joanna „Zapobieganie próbom samobójczym dzieci i młodzieży”- poradnik dla pracowników szkół i placówek oświatowych oraz rodziców ORE
http://www.bc.ore.edu.pl/Content/885/Zapobieganie+samob%C3%B3jstwom+dzieci+i+m%C5%82odzie%C5%BCy.pdf - Wycisk, J., Ziółkowska, B. (2010). Młodzież przeciwko sobie. Zaburzenia odżywiania i samouszkodzenia – jak pomóc nastolatkom w szkole. Warszawa: Wydawnictwo Difin
- http://twarzedepresji.pl/